БНХАУ бол нэгдсэн, олон үндэстэнтэй
орон юм. Хятадад нийт 56 үндэстэн байдагийн
дотор хятад үндэстний
хvн ам хамгийн олон, Хятадын нийт хүн амын бараг 94
хувийг эзэлдэг бөгөөд голцуу Хятадын зүүн бүсийн
нутагт төвлөрч
байна. Хятад үндсэнтний
хүн
ам их учираас бусад үндэстнүүдийг үндэстний
цөөнхи
буюу цөөнхи
үндэстэн
гэж нэрэлдэг. Хятадад, Монгол, Жуан, Хотон, Уйгар, И, Мяо, Маньж, Тvвд,
Солонгос, Казак,
Орчон, Эвенк, Дагуур, Шивээ, Орос зэрэг 55 үндэстний
цөөнхитэй.
Хятад vндэстэн буюу Хан үндэстэн бол Хятадын эртний
Хуаша үндэстэн
юм.
Тэд Хатан гол буюу Шар мөрөн,
Хөх мөрөн,
Жужян мөрний
сав газар болон Сунгари мөрөн, Ляохе голын тал
газар зэрэгт аж төрөн
амьдарч
байжээ. Хан үндэстэн
гэсэн нэрийдэл
зүүн
Хан улсын үеэс
эхлэн одоо хүртэл
уламжлагдсан байна.
Өнөөгийн
Хан vндэстэн бол урт удаан хугацааны түүхэн хөгжлийн
явцад бусад үндэстэнтэй
уусан нийлж бий болсон юм. Хятадын түүхэн дээр үндэстний
нүүдэл
суудал
болон уусан нийлсэн явдал олон удаа гарч байжээ. Yүний
улмаар Хан үнэдэстэн
байнга хөгжин
дэвшиж, Хятадынхаа хүн амаар хамгийн их, эдийн засаг соёл хамгаас
хөгжсөн үндэстэн
болсон байна. Одоо Хан үндэстэн Хятадын бүх
муж, хот, өөртөө
засах районд тархан амьдарч, хvн ам
нь бараг 1 тэрбум гаруй хүрсэн байна. Хан үндэстэн
бол Хятаддаа төдийгvй,
дэлхийн хамгийн их хүн амтай үндэстэн
юм.
Хан үндэстний
оршин сууж байгаа төв районы эдийн засаг, соёл, шинжлэх ухаан
техник нэлээд хөгжиж,
урт удаан жилийн турш үндэстний цөөнхүүдэд
чухал нөлөө
үзүүлсээр
иржээ. Yүний
зэрэгцээгээр Хан vнэдэстэн ч цөөнхүүдийн
эдийн засаг соёлын амжилтыг байнга шингээн эвч байдаг.
Хятадын үндэстний
цөөнхүүд
Хятадын хүн
амын дотор бага хувь
эзлэх боловч нэмэгдлийн хурд нь харин нэлээд түргэн
байна. Хятадын vндэстний цөөнхийн нийт хүн
ам 92 сая шахам байж, бараг Канад, Австрали, Заир гурван орны хvн амын нийлбэртэй
тэнцдэг боловч Хятадын үндэстний цөөнхийн
нэмэгдлийн хурд нэлээд тvргэн, бvрэлдvvн нь харьцангуй залуу байдаг. Өнгөрсөн
зууны далаад оны үед
саяас дээших хvн амтай vндэстний цөөнхи аравхан
байсан бол 1982 онд 15 болж, 1990 онд 18 болсон.
Хятадын үндэстний
цөөнхийн
дотор 10 саяас дээш хvн амтай ганцхан Жуан үндэстэн
байна. 10 сая хүрэхгvй,
1 саяас дээш хүн
амтай vндэстэн 16 байгаа бөгөөд
хүн
амын тоогоор нь жагсаавал Маньж, Хотон, Уйгар, И, Түвд,
Монгол, Буи, Тун, Ёо, Солонгос, Бай, Хани, Казах, Ли, Дай зэрэг байна. 1 сая хүрэхгvй,
100 мянгаас дээш хүн амтай үндэстэн
15 байна. Тухайлбал Ше, Лису, Гелоо, Лагу, Дуншян, Ва, Шvй, Наши, Чян, Ту,
Шивээ, Мулу, Кыргыс, Дагуур, Жинпєү зэрэг болно. 10
мянга хүрэхгүй хүн
амтай үндэстэн
7 байна. Тухайлбал Меба, Орчон, Дулун, Татар, Хэже, Гаошань, Луба болно.
Хятадын үндэстний
цөөнхүүдийн
хүн
ам их биш боловч маш их гэзэр нутагт дархан амьдарч
байна. Бүх
Хятадын 70 хувиас дээших шенд үндэстний цөөнхи
байдаг бөгөөд үндэстний
цөөнхүүдийн
оршин сууж байгаагүй нь Хятадын нийт талбайн 64 хувийг эзэлдэг.
|