Хятадын талаархи мэдээллийг эндээс

       Хятад улс нь цайны  4000 гаруй жилийн тvvхтэй ард тvмэн. Хятадуудын өдөр тутмын амьдралд дутагдаж болшгvй ундаа бол цай, ардын ярианд "тvлш, будаа, тос, давс, жян, цу, цай” гэж байдаг. Энэ бол Хятадуудын амьдралд дутагдаж болшгvй долоон зvйл юм. Yvний дотор цай зvй ёсоор орж байна. Yvнэс цай уухын чухал талыг ойлгож болно. Цайгаар гийчин зочноо дайлах бол Хятадуудын нэг заншил юм. Зочин гийчин ирэнгvvт урьдаар сайхан үнэр ханхалсан цай барьж, цай уухын хажуугаар ярилцах нь дотно найрсаг уур амьсгал бий болгодог юм. Цай уух заншил Хятадад бий болоод их удаж байна.

       Манай тооллоос өмнөх 280 оны vед Хятадын ємнєд нутагт У гэдэг жижиг улс байсан гэнэ. Энэ У улсын эзэн нь тvшмэдээ дайлахдаа байнга архиар согтоодог байжээ. Тvшмэлийн дотор нь нэг Вэй Жао гэдэг хvн архи ууж чаддаггvй болохоор эзэн нь тvvнийг цайгаар дайлдаг байж гэнэ. Тvvнээс хойш бичигийн хvмvvс цайгаар архийг орлуулан зочин дайлдаг болжээ. Тан улсын vе болох vед цай уух нь хvмvvсийн заншил болсон байна. Энэ заншил нь бас буддын шашинтай холбоотой гэж ярьдаг. Бараг манай тооллын 713—741 оны vед сvмд шавилан сууж ном сурч байсан лам хуваргууд үүрэглэн унтах буюу юм идэх дуртай байжээ. Багш нь ингээд нойрыг хvрvvлэхгvй байх арга бодож цай уулгадаг байсан гэнэ. Yvнээс хойш энэ арга олон газарт тархасан байна. Yvний зэрэгцээ Тан улсын баяд ноёд тусгайлан цай чанах, цай уух, ном унших өрөө гаргаж цайны өрөө гэж хэлдэг байжээ. 

      Манай тооллын 780 онд, Тан улсын Цайны мэргэжилтэн Лу Юй цай тарих, цай хийх, цай уух туршлагаа нэгтгэн дvгнэж Хятадын цайны тухай анхны ном "цайны судар” –ыг бичсэн байна. Сvн улсын хаан Сун Хvйзvн цайгаар их тvшмэдээ дайлдаг байсан бєгєєд өөрөө цай чанадаг байжээ. Чин улсын хааны ордонд дайллага дээр цай гаргадаг байсан тєдийгvй, бас цайгаар гадаадын элчин сайдуудыг дайлж байжээ. Одоо жил болгоны шинэ жил, цагаан сар зэрэг чухал чухал баяр дурсгалын vеэр байгууллага нэгжvvд цайллага хийх болсон байна.

       Хятад улсад цай нь соёлын өвөрмөц vзэгдэл болсон байна. Хvмvvс цай чанах, цай уух явдлыг нэг зvйлийн урлаг болгон vзэж байна. Эрт дээр vеэс одоог хvртэл Хятадын олон газарт бvр адил бус хэлбэрийн цайны газар байгуулж байжээ. Бээжингийн хөл хөдөлгөөн ихтэй худалдааны тєв ЧяньМэньд одоо ч гэсэн цайны газар байдаг. Хvмvvс тэнд цай ууж, жимс боов идэж, уран сайхны тоглолт сонирхож болдог. Хятадын ємнєд нутагт янз янзын цайны газар байдаг. 

       Цай уухад мєн цай уух заншил байдаг. Цайгаар авч хэлбэл олон газрынханы дур сонирхол адилгvйгээс болж уух дуртай цайны тєрєл зvйл нь адилгvй байдаг. Бээжин хvмvvс шар цай уух дуртай, Шанхай хvмvvс ногоон цайнд дуртай, Хятадын зvvн ємнєд нутгийн Фvжянь мужийн хvмvvс улаан цай уудаг. Хэсэг нутагт хvмvvс цай уухдаа бас амтлагч хийдэг. Жишээлбэл Хятадын ємнєд нутгийн Хунань мужийн хэсэг нутагт га давстай цайгаар зочин дайлдаг. Энэ цайнд цайнаас гадна бас давс, га, хуурсан шар буурцаг, гvцэнд хийж уудаг байна.

        Цай бvрэх арга ч адилгvй байдаг. Хятадын зvvн нутгийн хvмvvс том дэвэрт цай хийгээд дараа нь буцалсан ус хийж бvрдэг. Дараа нь цайны аяганд цай аяглан зочиндоо баридаг. Хятадын Фvжянь мужийн Жанжєvгийн хvмvvс "Гvнфv цай” уудаг бөгөөд тусгай хэрэгсэлтэй байж, цайны өвөрмөц урлаг бvрдvvлсэн байна.
Хятадын олон газрын цай уух ёс заншил мөн адилгvй. Бээжинд гэрийн эзэн цай барих vед зочин нь босч хоёр гараар тосч авдаг бөгөөд " баярлалаа” гэж хэлдэг. Хятадын өмнөд нутгийн Гундvн, Гуншид гэрийн эзэн цай барих vед зочин нь баруун гарын хуруугаар ширээг тогшиж баярлсанаа илэрхийлдэг. Хэсэг нутагт зочин цайны аягандаа цай vлдээсэн байвал цай нэмж, дуустал уусан байвал цай нэмэхгvй байдаг юм байна.